Лаўрэнцій Фаміч Цанава

Лаўрэнцій Фаміч Цанава
груз. ლავრენტი ცანავა (ჯანჯღავა)
Міністр Дзяржаўнай Бяспекі БССР 15 сакавіка 1946 — 29 кастрычніка 1951
Папярэднік	пасада перайменаваная
Пераемнік	Міхаіл Баскакаў
Народны камісар Дзяржаўнай бяспекі БССР 7 мая 1943 — 15 сакавіка 1946
Папярэднік	пасада адноўленная
Пераемнік	пасада перайменаваная
Народны камісар Дзяржаўнай бяспекі БССР 26 лютага 1941 — 31 ліпеня 1941
Папярэднік	пасада ўтвораная
Пераемнік	пасада скасаваная
Народны камісар унутраных спраў БССР 17 снежня 1938 — 26 лютага 1941
Папярэднік	Аляксей Наседкін
Пераемнік	Аляксандр Мацвееў
Нараджэнне	9 (22) жніўня 1900 ці жнівень 1900 Nakhunavo[d], Senakskij County[d], Кутаіская губерня[d], Каўказскае наместніцтва[d], Расійская імперыя
Смерць	12 кастрычніка 1955(1955-10-12) (55 гадоў) Бутырская турма[d], Масква, РСФСР, СССР
Партыя	РКП(б), ВКП(б), КПСС
Адукацыя	Паўднёваўкраінскі нацыянальны педагагічны ўніверсітэт імя Канстанціна Ушынскага
Дзейнасць	унутраная бяспека[d]
Месца працы	НКУС БССР
Ваенная служба
Прыналежнасць	СССР
Званне	Генерал-лейтэнант
Бітвы	Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды	Ордэн Крыж Грунвальда III ступені Ганаровы супрацоўнік дзяржбяспекі Медалі

Лаўрэ́нцій Фамі́ч Цана́ва (прозвішча да 1938 года — Джанджгава (Джанджава); жнівень 1900, в. Нахунова Кутаіская губерня — 12 кастрычніка 1955, Бутырская турма) — савецкі дзяржаўны дзеяч, дэпутат Вярхоўнага Савета СССР, першы сакратар Поційскага абкама УКП(б) (1935—1937), народны камісар НКУС БССР (1938—1941), народны камісар (з 1946 — міністр) дзяржаўнай бяспекі БССР (люты-чэрвень 1941, 1943—1951), намеснік міністра дзяржаўнай бяспекі СССР (1951—1952). Генерал-лейтэнант (1945).

Біяграфія

Нарадзіўся ў сялянскай сям'і. У лютым 1921 г. арганізоўваў у роднай вёсцы паўстанцкія атрады. З сакавіка 1921 г. перайшоў у органы НК (руск.: ВЧК), начальнік палітычных бюро розных павятовых НК у Грузіі. Тут ён пазнаёміўся з Л. П. Берыям, што вызначыла поспех яго кар'еры.

З 1926 г. працаваў у пракуратуры, з 1929 г. — у сістэме Спецыяльных аддзелаў, а з мая 1929 г. — ізноў у НК. Нарэшце ў чэрвені 1929 г. Цанава быў прызначаны на самастойную пасаду начальніка Чыатурынскага райаддзела ДПУ, але ўжо ў снежні 1930 г. пераведзены Берыям у апарат ДПУ Грузіі, памочнікам начальніка ДПУ. З лютага 1933 г. працаваў у сістэме Наркамата саўгасаў і Спажыўсаюза; намеснікам дырэктара Лімантрэста (1933—1934), намеснікам начальніка Субтрапічнага ўпраўлення Наркамата земляробства ЗСФСР (1934-1935), намеснікам кіраўніка Самтрэста (1935). У сакавіку 1935 — ліпені 1937 — 1-й сакратар Поціўскага гаркама КП(б) Грузіі, у кастрычніку 1937 — снежні 1938 — начальнік «Калхідбуда».

З 1937 дэпутат Вярхоўнага Савета СССР. Пасля прызначэння Берыі наркамам унутраных спраў СССР у 1938 годзе зрабіў бліскучую кар'еру. 17 снежня 1938 Цанава быў прызначаны наркамам унутраных спраў Беларусі, у лютым—чэрвене 1941 наркам дзяржаўнай бяспекі БССР. У 1939 арганізаваў масавыя арышты на далучаных да СССР тэрыторыях Заходняй Беларусі. У 1939-1952 гг. — член Цэнтральнай рэвізійнай камісіі УКП(б).

Пасля пачатку Вялікай Айчыннай вайны працаваў у 1941—1942 намеснікам начальніка Упраўлення спецыяльных аддзелаў НКУС СССР, адначасова ў 1941—1943 начальнік Спецыяльных аддзелаў Заходняга і Цэнтральнага франтоў. Падчас баёў на Заходнім фронце быў цяжка паранены і кантужаны. З 7 мая 1943 наркам (з 1946 — міністр) дзяржаўнай бяспекі Беларусі, адначасова ў 1943—1945 быў намеснікам начальніка Цэнтральнага штаба партызанскага руху, а ў 1945 быў намеснікам камандуючага 2-м Беларускім фронтам. У 1949-1951 выпусціў кнігу «Усенародная партызанская вайна ў Беларусі супраць фашысцкіх захопнікаў».

29 кастрычніка 1951 г. быў прызначаны намеснікам міністра дзяржаўнай бяспекі СССР і 6 лістапада 1951, акрамя таго, яшчэ начальнікам 2-га Галоўнага ўпраўлення (контрразведка) МДБ. 15 лютага 1952 г. быў зняты «за сур'ёзныя памылкі» і адпраўлены на пенсію. Пасля смерці І. В. Сталіна былы заступнік Цанавы — Берыя апублікаваў матэрыялы па забойстве Міхоэлса, і 4 красавіка 1953 Цанава быў арыштаваны. З турмы некалькі разоў звяртаўся да савецкага кіраўніцтва з просьбай пра вызвалення з-пад следства. Памёр у бальніцы Бутырскай турмы, паводле іншых звестак — скончыў жыццё самагубствам.

Званні

• Старшы маёр дзяржаўнай бяспекі (28 снежня 1938 г.)
• Камісар дзяржаўнай бяспекі 3-га рангу (14 сакавіка 1940 г.)
• Генерал-лейтэнант (9 ліпеня 1945 года).

Узнагароды

• Чатыры ордэна Леніна
  • № 5842 26 красавіка 1940 — за паспяховае выкананне заданняў Урада па ахове дзяржаўнай бяспекі
  • № 51105 30 красавіка 1946 — за выслугу гадоў
  • № 82167 30 снежня 1948 — у сувязі з 30-годдзем Беларускай ССР
  • № 124924 12 жніўня 1950 — у сувязі з 50-годдзем з дня нараджэння
• Пяць ордэнаў Чырвонага Сцяга
  • № 26342 12 красавіка 1942 — за самаадданую працу па ўмацаванні баяздольнасці частак Захфронта і бязлітасную барацьбу з фашысцкай агентурай
  • № 4221 20 верасня 1943 — за выкананне заданняў Урада ў гады вайны
  • № 1366 3 лістапада 1944 — за выслугу гадоў
  • № 969 28 кастрычніка 1948 — за забойства Саламона Міхоэлса, пазбаўлены гэтага ордэна Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 9 красавіка 1953 года
  • № 207 1 чэрвеня 1951 — за выслугу гадоў
• Ордэн Суворава 1 ступені (№ 214 15 жніўня 1944 г.)
• Два ордэна Кутузава 1 ступені
  • № 567 21 красавіка 1945 — за барацьбу з нацыянальным супраціўленнем у Беларусі
  • № 568 29 мая 1945 — за паспяховае выкананне заданняў Камандавання па арганізацыі перавозак абаронных і народнагаспадарчых грузаў у гады вайны
• Ордэн «Працоўнага Чырвонага Сцяга ССР Грузіі» (№ 105 1930)
• Ордэн Чырвонага Сцяга (Мангольская Народная Рэспубліка) (№ 402 1942)
• Ордэн Рэспублікі (Тувінская Народная Рэспубліка) (№ 95 красавік 1942)
• Ордэн Грунвальду 3 ступені (Польшча)
• 2 савецкія медалі
• 3 польскія медалі
• Нагрудны знак «Заслужаны работнік НКВД» (28 мая 1941)

Спасылкі

• Кароткія біяграфіі кіраўнікоў ДБ Беларусі Архівавана 3 жніўня 2020.
• В.Егорычев. Друг Берии – Цанава // "7 дней" Архівавана 22 лістапада 2011. (руск.)
• Хто кіраваў НКУС (руск.)
• Минские легенды: Лаврентий Цанава - друг Берии, дачник, болельщик, убийца Архівавана 23 жніўня 2009. (руск.)
• Слезницы Цанавы «СБ Белорусь сегодня» (руск.)